Wprowadzenie

W dniu 31 lipca opublikowane zostały projekt nowelizacji wspólnych wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (European Banking Authority – „EBA”) i Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (European Securities and Market Authority – „ESMA”) sprawie oceny odpowiedniości członków organu zarządzającego i osób pełniących najważniejsze funkcje (dalej: „Wytyczne Fit & Proper”)[1] oraz projekt nowelizacji wytycznych EBA w sprawie zarządzania wewnętrznego („Wytyczne w sprawie zarządzania”)[2]. Jak wskazuje się w treści projektów wytycznych– celem jest dostosowanie wytycznych do zmian wprowadzonych Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/878 z dnia 20 maja 2019 r. zmieniająca dyrektywę 2013/36/UE w odniesieniu do podmiotów zwolnionych, finansowych spółek holdingowych, finansowych spółek holdingowych o działalności mieszanej, wynagrodzeń, środków i uprawnień nadzorczych oraz środków ochrony kapitału („Dyrektywa CRD V”) w odniesieniu do uwzględnienia ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu pod kątem oceny wobec stawianych względem członków zarządów banków wymogom.

Na banku spoczywa przy tym główna odpowiedzialność za zapewnienie, aby członkowie zarządu banku cieszyli się odpowiednio dobrą opinią i posiadali wystarczającą wiedzę, umiejętności i doświadczenie do wykonywania swoich obowiązków. Przede wszystkim na członkach zarządu banku ciążą takie obowiązki, jak poświęcanie odpowiedniego czasu na wypełnianie funkcji zarządczych. Dyrektywa CRD IV zawiera także regulacje odnoszące się do łączenia stanowisk dyrektorskich. Zgodnie z art. 91(12) Dyrektywy CRD IV kwestie wymogów stawianych członkom zarządu banku w Dyrektywie CRD IV precyzują wytyczne wydane przez EBA.

Kontekst wytycznych

W nowelizowanych wytycznych duża część projektowanych zmian poświęcona została działalności związanej ze zwalczaniem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Podkreślona zostaje niezbędność podjęcia tego typu działań dla utrzymania stabilności i integralności systemu finansowego – działalność banku zaangażowanego w proceder prania pieniędzy negatywnie wpływa na rentowność i zaufanie do całego sektora finansowego. W związku z powyższym wytyczne– powielając regulacje dyrektyw – wskazują na obowiązek wskazania członka zarządu, który będzie odpowiadał za kwestie dotyczące polityki AML. Wytyczne ponadto wskazują, że rozmiar oraz systemowe umiejscowienie danego podmiotu samo przez się nie może być wyznacznikiem poziomu narażenia na ryzyko  prania pieniędzy.

Podejrzenie prania pieniędzy

Banki powinny dokonywać bieżącej oceny pod kątem adekwatności względem członków zarządu banku, jak i osób piastujących kluczowe stanowiska w banku – szczególnie w sytuacji uzasadnionego podejrzenia istnienia procederu dotyczącego prania pieniędzy bądź finansowania terroryzmu – pod kątem spełniania przez członków zarzadu wymaganych prawem warunków. Szczególnie istotne jest to w kontekście przytoczonego powyżej obowiązku dotyczącego członków zarządu w zakresie posiadania odpowiedniego stopnia niezależności oraz wiedzy i umiejętności. Względem oceny reputacji członka zarządu dodany został nowy faktor, odnoszący się do przestępstw podatkowych (w tym popełnionych pośrednio).

Na banku spoczywa przy tym obowiązek weryfikacji adekwatności wiedzy i doświadczenia nie tylko wobec członków zarządu, lecz także w odniesieniu do zarządu jako całości. W zakresie weryfikacji bank powinna oceniać pod kątem rzetelności i wiarygodności uzyskane informacje. Na aspekt ten wskazują Wytyczne Fit & Proper podnosząc, że skład zarządu powinien odzwierciedlać odpowiednio szeroki zakres doświadczeń i wiedzy jego członków. Banki stale monitorują i oceniają odpowiedniość zarządu jako całego organu wobec nałożonych na zarząd obowiązków, dotyczących posiadania odpowiedniej wiedzy, umiejętności i doświadczenia (nadrzędnym celem tychże jest identyfikacja głównych obszarów ryzyk danego banku). Zgodnie z Wytycznymi Fit & Proper aktualizacja oceny powinna nastąpić szczególnie w przypadku wykrycia lub podejrzenia użycia banku do prania pieniędzy bądź finansowania terroryzmu – zarówno względem poszczególnych członków, jak i całego zarządu.

Wdrożenie procedur AML

Zgodnie z Wytycznymi Fit & Proper członkowie zarządu banku odpowiedzialni za wdrożenie prawa związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu (w tym poprzez dostosowanie procedur wewnętrznych do wymogów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzm (Dyrektywa AML), powinni w tym zakresie legitymować się odpowiednią wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem – szczególnie z zakresu identyfikacji i oceny ryzyka oraz polityki AML.

Transakcje z członkiem zarządu

Wytyczne w sprawie zarządzania zawierają regulacje dotyczące transakcji o charakterze kredytowym pomiędzy bankiem a członkiem zarządu tego banku lub osobami z nim powiązanymi. Zgodnie z Wytycznymi w sprawie zarządzania zarząd banku powinien określić regulacje odnoszące się do tego typu transakcji – uwzględniające między innymi limity kwotowe oraz zapewniające rynkowy charakter transakcji. Regulacje powinny ponadto zawierać informacje odnośnie procesów decyzyjnych – szczególnie, że zmiany określonych limitów powinny zostać zatwierdzone przez zarząd.

Wytyczne w sprawie zarządzania dopuszczają przy tym rozróżnienie transakcji na prowadzone na warunkach rynkowych w ramach stosunków gospodarczych, na te dostępne w ramach świadczeń dla wszystkich pracowników oraz na pozostałe transakcje o charakterze dłużnym, które są uzasadnione z punktu widzenia banku a sama transakcja przeprowadzana jest w sposób uczciwy.

Banki powinny przy tym dopilnować, aby wszystkie odpowiednie procedury  kontroli wewnętrznej były w pełni stosowane w odniesieniu do tego typu transakcji. Dodatkowo zarząd– pełniąc w tym zakresie również funkcję nadzorczą – powinien ustanowić wewnętrzną procedurę umożliwiającą okresową ocenę dostosowania udzielanych tego typu transakcji do ustanowionych w ramach procedur wewnętrznych warunków zdefiniowanych powyżej.

Pozostałe zagadnienia

Wytyczne w sprawie zarządzania wskazują ponadto, że w zakresie wykrytych w ramach procedur wewnętrznych banku konfliktów interesów względem członków zarządu – banki powinny udokumentować podjęte środki – w tym uzasadnienie ich skuteczności w celu zapewnienia obiektywnego procesu decyzyjnego.

Banki powinny wdrożyć wewnętrzne procedury zapewniające zgodność z nałożonymi obowiązkami wynikającymi między innymi z Dyrektywy UE w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenie prawa, czy procedur w zakresie obowiązków dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

[1] https://eba.europa.eu/calendar/eba-and-esma-launch-consultation-revise-joint-guidelines-assessing-suitability-members

[2] https://eba.europa.eu/calendar/eba-launches-consultation-revise-its-guidelines-internal-governance