Od dłuższego czasu w doktrynie i orzecznictwie prowadzona jest dyskusja komu członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma złożyć rezygnację z pełnionej funkcji. O ile nie budzi wątpliwości wyjściowe stwierdzenie, że adresatem takiego oświadczenia powinna być spółka, to nie wypracowano jednolitego stanowiska w kwestii tego komu (jakiemu organowi) stosowne oświadczenie powinno być złożone. Problem ten ma istotne odniesienia praktyczne. Prawidłowe skierowanie oświadczenia o rezygnacji pozwala bowiem na określenie momentu zaprzestania pełnienia funkcji członka zarządu, co ma znaczenie m.in. dla przypisania członkowi zarządu odpowiedzialności na podstawie art. 299 k.s.h.
W odniesieniu do powyższej kwestii problemowej w doktrynie i judykaturze wypracowano kilka przeciwstawnych koncepcji, zaś ich różnorodność motywowała ustawodawcę do znowelizowania art. 202 k.s.h. w celu wskazania adresata oświadczenia członka zarządu o rezygnacji. Czy jednak zmiany normatywne dotyczące art. 202 k.s.h. rozwiązały wszystkie eksponowane dotychczas wątpliwości interpretacyjne? Jak obecnie przebiega procedura składania rezygnacji przez piastuna? Na te zasadnicze pytania postaram się odpowiedzieć w niniejszym opracowaniu.
Według pierwszej proponowanej w doktrynie koncepcji podmiotem właściwym do przyjmowania oświadczenia członka zarządu o rezygnacji z pełnionej funkcji jest zarząd spółki[1]. Koncepcja ta opiera się na stwierdzeniu, że skoro żaden przepis nie wprowadza szczególnych zasad reprezentacji biernej spółki przy odbieraniu rezygnacji przez piastuna to zastosowanie znajduje art. 205 § 2 k.s.h. Adekwatnie do tego przepisu oświadczenie o rezygnacji zostanie złożone skutecznie, gdy skierowane będzie do jednego z członków zarządu lub prokurenta. Jako słabość tej koncepcji wskazuje się jednak m.in. na możliwość nadużyć związanych z brakiem możliwości określenia rzeczywistego momentu złożenia rezygnacji. Ponadto, gdy skutkiem rezygnacji jest nieobsadzenie zarządu, brak będzie możliwości podjęcia skutecznych działań celem jego prawidłowego obsadzenia. Za tą koncepcją opowiedział się jednak Sąd Najwyższy w uchwale w składzie siedmiu sędziów z dnia 31 marca 2016 r. (III CZP 89/15). Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, że oświadczenie członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji z tej funkcji jest składane – z wyjątkiem przewidzianym w art. 210 § 2 i art. 379 § 2 k.s.h. – spółce reprezentowanej w tym zakresie zgodnie z art. 205 § 2 lub 373 § 2 k.s.h. Jednocześnie w uzasadnieniu wskazał, że gdy oświadczenie o rezygnacji składa ostatni członek zarządu to powinno ono być skierowane do prokurenta spółki, który – w zakresie swojej kompetencji – powinien zwołać zgromadzenie wspólników w celu powołania zarządu spółki.
Druga z przedstawionych w piśmiennictwie koncepcji zakłada, że członek zarządu swoją rezygnację powinien skierować do organu, który ją powołał (zasada lustra)[2]. Jako słabość tego rozwiązania wskazuje się, że niekiedy uprawnienie do powołania członka zarządu może przysługiwać podmiotowi spoza struktury korporacyjnej spółki, co nie pozwala na uznanie, że zostało ono skierowane do spółki. Ponadto, w spółce z o.o. (co do zasady) kompetencja do powoływania członków zarządu przysługuje zgromadzeniu wspólników, a więc organowi, który nie funkcjonuje w spółce w sposób permanentny. Członek zarządu nie ma zatem możliwości w każdym czasie skierowania oświadczenia o rezygnacji do tego organu.
Kolejny pogląd opiera się na stwierdzeniu, że reprezentacja bierna spółki przy składaniu oświadczenia członka zarządu o rezygnacji z funkcji powinna być określana zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h.[3]. Zgodnie z dyspozycją tego przepisu przy zawierania umowy między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Twierdzi się bowiem, że rezygnacja piastuna z pełnionej funkcji jest zbliżona do stanów objętych hipotezą art. 210 § 1 k.s.h.
Niekiedy w doktrynie prezentowane jest również stanowisko mieszane. Określenie wymogów reprezentacji biernej spółki przy składaniu oświadczenia o rezygnacji przez członka zarządu jest zależne od konkretnych okoliczności faktycznych, w których owo oświadczenie jest składane. Zgodnie z tą koncepcją co do zasady piastun organu może skierować rezygnację do zarządu spółki. Jeżeli jednak rezygnację chce złożyć jedyny członek zarządu, lub rezygnacja prowadziłaby do powstania tzw. organu kadłubowego to oświadczenie należy kierować do organu, który powołał danego członka zarządu[4].
Rozbieżności poglądów dotyczących reprezentacji spółki przy składaniu oświadczenia o rezygnacji doprowadziły do podjęcia przez ustawodawcę odpowiednich działań legislacyjnych. Ustawą z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz.U. z 2018 r. poz. 2244) doszło do nowelizacji art. 202 k.s.h. Dodano § 6 tego artykułu. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli w wyniku rezygnacji członka zarządu żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony, członek zarządu składa rezygnację wspólnikom, zwołując jednocześnie zgromadzenie wspólników, o którym mowa w art. 2331 k.s.h., chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Przywołana nowelizacja nie rozwiązała jednak wszystkich problemów interpretacyjnych związanych ze składaniem rezygnacji przez członka zarządu. Dotyczy ona bowiem tylko składania rezygnacji przez ostatniego członka zarządu. Mamy zatem do czynienia z sytuacją, w której to rezygnację członka zarządu, gdy nie jest on ostatnim piastunem w spółce, należy oceniać według ogólnych zasad reprezentacji biernej spółki art. 205 § 2 k.s.h. (adekwatnie do wskazań wyrażonych w uchwale SN w składzie siedmiu sędziów). Natomiast, gdy składający oświadczenie o rezygnacji jest ostatnim członkiem zarządu zastosowanie znajdzie zasada wyrażona przez art. 202 § 6 k.s.h.
[1] tak m.in. M. Pietraszewski, Adresat uprawniony do przyjęcia oświadczenia o złożeniu rezygnacji z funkcji członka zarządu w spółkach kapitałowych, PPH 2011/5, s. 50; M. Dumkiewicz, Składanie rezygnacji przez członka zarządu spółki z.o.o., PPH 2012/7, s.23.
[2] tak m.in. D. Wajda, Rezygnacja z członkostwa w zarządzie spółki kapitałowej, Pr. Sp. 2008/6, s. 24-25.
[3] tak np. Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, 2016 r., art. 210, nb. 9.
[4] tak np. P. Pinior, Rezygnacja członka organu spółki kapitałowej, PPH 2015/6, s.17-18.
