Wprowadzenie

Tytuł niniejszego artykułu w formie pytania o tożsamość pojęć przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa z pewnością budzi niemałe zmieszanie każdego studenta prawa, który ma za sobą kurs z prawa cywilnego. Przecież nie od dziś wiadomo, że „przedsiębiorca” jest podmiotem, „przedsiębiorstwo” zaś przedmiotem prowadzonej działalności gospodarczej. Czy to jednak wystarczy? W świetle prawa unijnego zdecydowanie nie wystarczy, a konsekwencje błędnego zapatrywania na ten problem mogą być bardzo dotkliwe.

Przedsiębiorca i przedsiębiorstwo w prawie polskim

Zgodnie z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców[1] (dalej: „u.p.p.”) przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą, a także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Podobnie art. 43¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny[2] (dalej: „k.c.”), zgodnie z którym przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33¹ § 1 k.c., prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Przedsiębiorstwo natomiast jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej (art. 55¹ k.c.) i obejmuje ono w szczególności: (i) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa); (ii) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości; (iii) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych; (iv) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne; (v) koncesje, licencje i zezwolenia; (vi) patenty i inne prawa własności przemysłowej; (vii) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne; (viii) tajemnice przedsiębiorstwa; (ix) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W prawie polskim odróżnienie przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa nie powinno sprawiać problemów. Musimy jednak pamiętać, że zbytnie przywiązanie do pojęć występujących w przepisach k.c. i u.p.p. może prowadzić do błędnego odczytywania przepisów prawa unijnego, na gruncie których pojęcia mają charakter autonomiczny.

Przedsiębiorstwo w prawie UE

Gdy będziemy czytać polskie wersje językowe aktów prawa UE, to z pewnością dostrzeżemy, że pojęcie „przedsiębiorstwo” używane jest w ujęciu podmiotowym, a nie przedmiotowym, jak ma to miejsce w prawie polskim. Zauważymy także, że prawodawca unijny, stosując pojęcie „przedsiębiorstwo” w ujęciu podmiotowym, nie ogranicza go do jednego podmiotu, lecz niekiedy utożsamia z nim wiele podmiotów np. wchodzących w skład jednej grupy kapitałowej. W prawie UE pojęcie „przedsiębiorstwo” ma bowiem charakter funkcjonalny, ponieważ o jego samodzielności w sensie prawnym decyduje samodzielność gospodarcza (możliwość konkurowania), a nie odrębna podmiotowość prawna[3].Wiele podmiotów prawa może zatem tworzyć jedno przedsiębiorstwo, które z perspektywy gospodarczej łącznie są jednym, spójnym organizmem[4].

Przedsiębiorstwo jako jeden organizm gospodarczy w świetle wybranych przepisów prawa UE

Po tym krótkim objaśnieniu, stosowanie pojęcia „przedsiębiorstwo” w prawie UE powinno być nieco bardziej intuicyjne. Znajomość specyfiki prawa UE ma niezwykle istotne znaczenie na wielu płaszczyznach. Wskazać można chociażby na zasady pomocy publicznej, na potrzeby których odrębne podmioty prawa mogą zostać uznane za tworzące jeden podmiot gospodarczy[5]. Podmioty powiązane mogą zatem stanowić jedno przedsiębiorstwo[6]. Ustalenie, które podmioty tworzą jeden podmiot gospodarczy stanowi niekiedy nie lada wyzwanie.

Ujęcie grupowe jest także istotne dla emitentów, którzy podlegają pod rozporządzenie 596/2014 (dalej: „MAR”)[7]. Konsekwencją twierdzenia, że zgrupowanie spółek stanowi realny byt prawno-ekonomiczny de facto działający jako jedno przedsiębiorstwo[8] jest zmiana optyki jeśli chodzi o stosowanie przepisów prawa UE. Powszechnie występujące powiązania spółek w postaci regulacji wewnątrz-korporacyjnych i zasadniczo wspólny interes całego zgrupowania, sprowadzają całą grupę do sprawnie funkcjonującego organizmu[9]. Dlatego też spółki wchodzące w skład jednej grupy kapitałowej, na czele której stoi emitent podlegający pod MAR muszą zorganizować taki przepływ informacji poufnych pomiędzy sobą, aby emitent mógł na czas zrealizować obowiązek informacyjny, o którym mowa w art. 17 ust. 1 MAR. A obowiązek ten powstaje nie z chwilą otrzymania przez emitenta informacji poufnej od swej spółki zależnej, lecz z chwilą jej powstania w spółce zależnej, co jest konsekwencją założenia o występowaniu jednego organizmu gospodarczego. Ponadto spojrzenie grupowe ma wpływ na sposób realizacji innych obowiązków wynikających z MAR, np. na obowiązek prowadzenia listy osób mających dostęp do informacji poufnych[10].

Podsumowanie

Wzajemne relacje prawa krajowego i prawa unijnego nie są zawsze oczywiste i bezproblemowe. Dlatego też należy zachować szczególną czujność, kiedy przychodzi nam się mierzyć z przepisami prawa UE. Mam nadzieję, że to krótkie objaśnienie taką właśnie czujność wzbudzi.

#przedsiębiorca #przedsiębiorstwo #prawoUE #MAR #pomocpubliczna

[1] (Dz.U. z 2021 r. poz. 162).

[2] (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740).

[3] A.M. Kępa, Małe i średnie przedsiębiorstwa w acquis communautaire, Glosa, maj 2004, s. 33.

[4] Zob. Wyrok TSUE w sprawie C-480/09 P AceaElectrabel Produzione SpA przeciwko Komisji, ECLI:EU:C:2010:787, pkt 47–55; wyrok TSUE w sprawie C-222/04 Cassa di Risparmio di Firenze SpA i in., ECLI:EU:C:2006:8, pkt 112; Wyrok TSUE w sprawie C–91/01 Włochy przeciwko Komisji; wyr. Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 22 czerwca 2010 r., sygn. akt II GSK 624/10.

[5] Zob. Zawiadomienie Komisji w sprawie pojęcia pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (2016/C 262/01) (Dz. U. UE C 262, 19.7.2016, s. 1–50).

[6] Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. U. UE L 187, 26.6.2014, s. 1–78).

[7] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku (rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku) oraz uchylające dyrektywę 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywy Komisji 2003/124/WE, 2003/125/WE i 2004/72/WE (Dz. U. UE L 173, 12.6.2014, s. 1–61).

[8] M. Olechowski, Interes spółki kapitałowej wobec relacji kontraktowych w grupach spółek (zagadnienia wybrane) [w:] Modrzejewska M. (red.), Prawo handlowe XXI wieku. Czas stabilizacji, ewolucji czy rewolucji. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Okolskiego, Warszawa 2010, s. 668.

[9] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24.06.2016 r., II GSK 366/15.

[10] Zob. T. Jaranowski, A. Rycerski, Insider list in a capital group” w: Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego nr 6/2020, s. 10-17.