Spór o but[1]

Projektant elementu garderoby czy wyrobu z porcelany może poszukiwać ochrony swoich projektów poprzez zarejestrowanie wzoru przemysłowego w Urzędzie Patentowym RP, czy też poprzez zarejestrowanie wzoru wspólnotowego w Urzędzie UE ds. Własności Intelektualnej (EUIPO). Warto wiedzieć, że ustawodawca unijny wychodząc naprzeciw potrzebom początkujących projektantów oraz projektantów tworzących w branżach, w których moda szybko przemija, umożliwił ochronę ich prac również jako niezarejestrowane wzory wspólnotowe.

Nie ma wątpliwości, że wszystkie wzory – zarówno te krajowe, jak i wspólnotowe – muszą cechować się nowością oraz mieć charakter indywidualny. Pewne różnice widoczne są jednak pomiędzy wzorem wspólnotowym zarejestrowanym a wzorem wspólnotowym niezarejestrowanym. Po pierwsze, wzór wspólnotowy zarejestrowany zostaje na 5 lat z możliwością przedłużania co 5 lat, ale o maksymalnie 20 lat, natomiast niezarejestrowany wzór wspólnotowy zapewnia ochronę wyłącznie na okres 3 lat, bez możliwości jej przedłużenia. Po drugie, złożenie wniosku rejestrowego to wydatek rzędu 350 euro, podczas gdy ochrona przyznana dla wzoru wspólnotowego niezarejestrowanego nie stanowi żadnego obciążenia dla budżetu potencjalnego projektanta, gdyż nie jest związana z koniecznością wnoszenia opłat rejestracyjnych.

Studium przypadku

Ta bardzo krótka charakterystyka wzoru wspólnotowego stanowi punt wyjścia do sprawy, której przedmiotem był spór o naruszenie praw z rejestracji wzoru buta kalifornijskiej spółki Rothy’s Inc. („Rothy’s”) oraz praw z niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego również spółki Rothy’s przez austriacką spółkę Giesswein Walkwaren AG („Giesswein”).

Rothy’s w ramach prowadzonej działalności wyprodukowała damskie buty, niejakie loafersy ze zwężającym się czubkiem („Pointy Loafer”). Loafersy to buty swoim kształtem przypominające mokasyny, jednak z krótszą cholewką, stąd też ich przyporządkowanie do szerszej kategorii obuwia, tzw. balerin. Wcześniejsze modele butów tej spółki obejmowały baleriny o bardziej typowych kształtach, zwane the Point oraz the Flat. Co istotne, buty te (także Pointy Loafer) zostały uszyte z tkaniny recyklingowej, a dokładniej z przędzy pozyskanej z butelek plastikowych. W dniu 10 listopada 2017 r. spółka złożyła wniosek o zarejestrowanie wzoru wspólnotowego na projekt Pointy Loafer. Natomiast, 24 listopada 2017 r. rozpoczęto prowadzenie kampanii reklamowej dla tych butów na terytorium Unii Europejskiej.

W kwietniu 2019 r. Giesswein rozpoczęła kampanię reklamową zachęcającą do zakupu balerin, w których górna część butów nie tylko swoim kształtem nawiązuje do loafersów, ale również została wykonana z tkaniny siateczkowej (meshwork fabric) pozyskiwanej w wyniku recyklingu butelek plastikowych („Pointy Flat”).

Pod koniec lipca 2019 r. Rothy’s zarzuciła Giesswein naruszenie praw do zarejestrowanego wzoru wspólnotowego buta Pointy Loafer oraz niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego stanowiącego Pointy Loafer, jako pierwszego takiego udostępnionego w UE w dniu 24 listopada 2017 r. Spór ten został rozpatrzony przez Sąd ds. Własności Intelektualnej Przedsiębiorców dla Anglii i Walii (Intellectual property enterprise Court of The High Court of justice of England and Wales).

Jak już zostało wcześniej wspomniane, w świetle rozporządzenia Rady WE nr 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych[2] („Rozporządzenie”), „wzór jest chroniony jako wzór wspólnotowy w zakresie, w jakim ten wzór jest nowy i posiada indywidualny charakter”. Natomiast zgodnie z art. 5 Rozporządzenia „wzór uważa się za nowy, jeśli identyczny wzór nie został udostępniony publicznie:

a) w przypadku niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego, przed datą pierwszego publicznego udostępnienia wzoru, o którego ochronę się wnosi;

b) w przypadku zarejestrowanego wzoru wspólnotowego, przed datą złożenia wniosku o rejestrację wzoru, o którego ochronę się wnosi lub, jeśli wystąpiono o pierwszeństwo, przed datą pierwszeństwa.”

W odniesieniu do indywidualnego charakteru wzoru Rozporządzenie wskazuje, że istotne jest całościowe wrażenie jakie wywołuje na poinformowanym użytkowniku oraz czy różni się ono od „wrażenia jakie wywiera na tym użytkowniku wzór, który został udostępniony publicznie :

a) w przypadku niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego, przed datą pierwszego publicznego udostępnienia wzoru, o którego ochronę się wnosi;

b) w przypadku zarejestrowanego wzoru wspólnotowego, przed datą dokonania zgłoszenia wzoru do rejestracji, od której wzór ma być chroniony lub, jeśli zastrzeżono pierwszeństwo, przed datą pierwszeństwa.

Przy ocenie indywidualnego charakteru bierze się pod uwagę stopień swobody twórcy przy opracowywaniu wzoru.”

W omawianej sprawie, sąd brytyjski badając całościowe wrażenie jakie wywołuje zarejestrowany wzór wspólnotowy na poinformowanym użytkowniku – a zatem analizując przesłankę indywidualności – zastosował czterostopniowy test. Zgodnie z założeniami tego testu sąd powinien przeprowadzić wnioskowanie w następujących po sobie krokach:

1. zdecydować do jakiego sektora przyporządkować produkty, w których ma zostać ucieleśniony wzór wspólnotowy,

2. zidentyfikować poinformowanego użytkownika oraz ustalić:

• • jaki jest poziom świadomości tego użytkownika co do wcześniejszych wzorów,
  • jaki jest poziom uwagi, który poinformowany użytkownik poświęca na porównywanie wzorów,

3. ustalić stopień swobody twórcy przy opracowywaniu wzoru,

4. porównać zarejestrowany wzór wspólnotowy oraz wzór naruszający biorąc pod uwagę sektor, swobodę twórcy oraz całościowe wrażenie jakie wywołuje na poinformowanym użytkowniku.

Sąd próbując określić cechy poinformowanego użytkownika powołał się na orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 20 października 2011 r., sygn. akt C-281/10 P, w którym to Trybunał zauważył, że „jeżeli chodzi o poziom uwagi poinformowanego użytkownika, należy przypomnieć, że nie jest on przeciętnym konsumentem, właściwie poinformowanym, dostatecznie uważnym i rozsądnym, który postrzega zwykle wzór jako całość i nie dokonuje analizy jego poszczególnych detali, nie jest on również ekspertem czy specjalistą mogącym zauważyć szczegółowo minimalne różnice, które mogą istnieć między kolidującymi ze sobą wzorami. Tak więc określenie „poinformowany” sugeruje, że nie będąc twórcą czy ekspertem technicznym, użytkownik zna różne wzory istniejące w danej branży, posiada pewien zakres wiedzy na temat elementów, jakie te wzory zwykle posiadają, i w związku z zainteresowaniem danymi produktami wykazuje stosunkowo wysoki poziom uwagi przy ich używaniu”[3].

Sąd zwrócił również uwagę na fakt, że przytoczony powyżej test może być niewystarczający dla prawidłowej oceny stanu faktycznego. W związku z tym uzupełnił go o następujące wytyczne, które powinny być wzięte pod uwagę:

5. pewne cechy wzorów wspólnotowych, które podyktowane się jedynie funkcjonalnością techniczną należy pominąć podczas porównania,

6. sąd musi wziąć pod uwagę fakt, że poinformowany użytkownik może niektóre elementy poszczególnych wzorów ignorować, może nadawać różne znaczenie podobieństwom i różnicom pomiędzy wzorami w zależności od ich użyteczności, preferencji, czy innych czynników.

Przechodząc przez wszystkie kroki ww. testu sąd ustalił, że rzeczywiście prawa z rejestracji wzoru wspólnotowego zostały naruszone.

Odmiennie sąd postanowił natomiast w odniesieniu do niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego. Badając tę cześć roszczenia, sąd przypomniał, że ochrona niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego kształtuje się nieco inaczej. W pierwszej kolejności, z uwagi na brak wniosku rejestracyjnego, pod uwagę bierze się publiczne udostępnienie wzoru po raz pierwszy na terytorium UE. W drugiej kolejności, należy wykazać, że dany produkt wywołuje takie samo całościowe wrażenie na poinformowanym użytkowniku co określony wzór wspólnotowy. W końcu, konieczne jest udowodnienie, że produkt ten jest wynikiem skopiowania tego wzoru.

Podsumowanie

Po przeanalizowaniu powyższych przesłanek, sąd brytyjski uznał, że Rothy’s w toku omawianego postępowania  nie zdołał wykazać, że but Pointy Flat został skopiowany przez spółkę Giesswein z Pointy Loafer. W sprawie pojawił się ciekawy wątek, zakupu przed wypuszczeniem na rynek Pointy Flat, wcześniejszych produktów Rothy’s przez Giesswein. Jednocześnie, Rothy’s próbowała wykazać, że projektant Pointy Flat został zmuszony do skopiowania wzoru Pointy Loafer przez prezesa Giesswein. Jednak, w ocenie sądu, z materiału dowodowego przedstawionego przez Rothy’s nie wynikało, aby projektant Pointy Flat kiedykolwiek widział wzór Pointy Loafer. Przy tym, działania podjęte przez Giesswein, polegające na zakupie wcześniejszych produktów Rothy’s, zostały uznane przez sąd raczej jako próby badania rynku niż działanie w złej wierze.  W efekcie, Rothy’s nie udało się wykazać, że Pointy Flat jest efektem skopiowania spornego niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego Pointy Loafer. Wobec powyższego, sąd postanowił, że prawa z niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego nie zostały naruszone.

[1] Rothy’s Inc v Giesswein Walkwaren AG [2020] EWHC 3391 (IPEC) (16 December 2020) (bailii.org)

[2] EUR-Lex – 32002R0006 – EN – EUR-Lex (europa.eu)

[3] Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 20 października 2011 r., sygn.. akt C-281/10 P, Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 20 października 2011 r. (europa.eu)