Działalność polskich związków sportowych, w zakresie jego powszechnie obowiązujących przepisów, uregulowana jest zasadniczo w ustawie z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie. Polskie związki sportowe, tworzone są w celu organizowania i prowadzenia współzawodnictwa w określonym sporcie, które zasadniczo przynależą do międzynarodowych federacji sportowych. Ze względu na szczególny charakter sportu, wymagający od strony prawnej odformalizowania i dostosowania do konkretnej dyscypliny sportowej, polskim związkom sportowym zagwarantowano szeroką autonomię w zakresie swojej działalności. Autonomia ta obejmuje również ustanawianie i realizację reguł dyscyplinarnych we współzawodnictwie.
Wstęp
Odpowiedzialność dyscyplinarna przypomina pod pewnym względem prawo karne, chociaż prawem karnym nie jest, a w związku z czym wątpliwe są próby stosowania przez analogię przepisów prawa karnego – zarówno materialnego, jak i proceduralnego. Z natury rzeczy celem odpowiedzialności dyscyplinarnej w sporcie jest rozstrzyganie spraw wewnątrz danej organizacji, nie angażując wymiaru sprawiedliwości oraz organów publicznych. Możliwe jest jednak jednoczesne ponoszenie odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz odpowiedzialności prawnej na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących w szczególnie kwalifikowanych okolicznościach, takich jak korupcja w sporcie.
Określenie odpowiedzialności dyscyplinarnej przez związek sportowy
Ustawa o sporcie pozostawia związkowi sportowemu szeroką swobodę w zakresie unormowania odpowiedzialności dyscyplinarnej. W zasadzie odpowiedzialność ta musi spełniać jedynie dwa wymogi: musi zapewniać obwinionemu prawo do obrony, a postępowanie dotyczące odpowiedzialności dyscyplinarnej musi być dwuinstancyjne. W literaturze wskazuje się jednak, że system odpowiedzialności dyscyplinarnej w pozostałym zakresie nie może pozostać w pełni dyskrecjonalny, lecz musi spełniać podstawowe standardy zasad współżycia społecznego[1] – a więc musi ono zapewniać „minimum moralności”.
W pozostałym zakresie ustawa o sporcie nie przewiduje dalszych wymogów wobec odpowiedzialności dyscyplinarnej. Jako normy prawne, musi opierać się jednak na wewnętrznym akcie prawnym, którym w tym przypadku jest regulamin dyscyplinarny, który uchwalany jest w każdym związku sportowym. Regulamin ten musi określać co najmniej podmioty podlegające odpowiedzialności, czyny zagrożone odpowiedzialnością, rodzaje kar, a także tryb postępowania dyscyplinarnego i organy dyscyplinarne wraz z ich kompetencjami. Należy zwrócić uwagę, że ustawa nie reguluje nawet rodzajów kar – przedstawia ona jedynie przykładowe kary, które niejako wyznaczają możliwą dotkliwość kar, oraz potwierdzają dopuszczalność niektórych sankcji. Ze względu na szczególny charakter polskich związków sportowych, których członkami są przede wszystkim jednostki organizacyjne (np. kluby sportowe), a jedynie dodatkowo osoby fizyczne, odpowiedzialności dyscyplinarnej w sporcie podlegać mogą również kluby sportowe czy związki sportowe. Decyzję w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej wydaje organ utworzony w ramach związku sportowego, którą wskazuje regulamin dyscyplinarny, zwykle określany jako sąd koleżeński lub dyscyplinarny.
Kontrola odpowiedzialności dyscyplinarnej w sporcie
Chociaż w zasadniczym kształcie odpowiedzialność dyscyplinarna określona jest w regulaminie dyscyplinarnym konkretnego polskiego związku sportowego, ze względu na potencjalną wysoką dotkliwość kar dyscyplinarnych – takich jak wykluczenie ze związku czy dożywotnia dyskwalifikacja – ustawa o sporcie przyznaje stronie postępowania prawo do wniesienia skargi na decyzję dyscyplinarną polskiego związku sportowego do Trybunału Arbitrażowego do Spraw Sportu przy Polskim Komitecie Olimpijskim. Trybunał Arbitrażowy – w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej – jest quasi-sądowym organem, wspólnym dla wszystkich polskich związków sportowych, obejmujący swoją właściwością całe terytorium Polski. Na marginesie warto również zaznaczyć, że Trybunał Arbitrażowy, oprócz funkcji rozpoznawania skarg na decyzje dyscyplinarne, jest również stałym sądem polubownym w rozumieniu KPC.
Skarga do Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu można wnieść w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji dyscyplinarnej, przy czym nie może ona dotyczyć technicznych reguł gry. Trybunał Arbitrażowy dysponuje kompetencją do uchylenia lub zmiany decyzji dyscyplinarnej polskiego związku sportowego. Również tryb postępowania przed Trybunałem Arbitrażowym stanowi regulację niebędącą aktem powszechnie obowiązującym – unormowany został w statucie Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu[2]. Zwrócić należy uwagę na to, że postępowanie przed Trybunałem Arbitrażowym przypomina odformalizowane postępowanie sądowe, które zawiera pewne odrębności, a ponadto odsyła do jedynie odpowiedniego stosowania powszechnie obowiązujących przepisów postępowania.
W szczególnych okolicznościach, sprawa dotycząca odpowiedzialności dyscyplinarnej może zostać jednak rozpoznana w ramach wymiaru sprawiedliwości – jeżeli orzeczenie Trybunału Arbitrażowego ds. Sporu rażąco narusza przepisy prawa lub jest oczywiście niesłuszne, strona postępowania może w ciągu 30 dni od wydania orzeczenia złożyć skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, którą Sąd Najwyższy rozpoznaje w trybie KPC. Rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej przez Sąd Najwyższy stanowi wyjątkowy mechanizm, przeznaczony do nadzwyczajnych okoliczności, i nie może ono stanowić etapu przeciętnego sporu dyscyplinarnego.
Podsumowanie
Podsumowując, odpowiedzialność dyscyplinarna w polskim związku sportowym jest uregulowana przede wszystkim przez wewnętrzny regulamin, którego unormowanie pozostaje w zasadniczym kształcie swobodne. Postępowanie dyscyplinarne musi jednak spełniać pewne standardy, w związku z czym poza wewnątrzzwiązkowym postępowaniem, obwiniony o czyn grożący odpowiedzialnością dyscyplinarną może zaskarżyć decyzję do ponadzwiązkowego – a więc bezstronnego – Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu. Nadmienić należy również, że powyższe zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej nie dotyczą spraw dotyczących dopingu w sporcie.
[1] E. J. Krześniak [w:] Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2020. Art. 45(b).
[2] Statut dostępny jest tutaj: https://www.trybunalsport.pl/userfiles/download/14_1.pdf
