Przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej kolejny raz rozbrzmiało pytanie dotyczące wykładni pojęcia „publicznego udostępniania” utworów chronionych prawnie. Dokładniej rzecz ujmując, Trybunał w najbliższej przyszłości rozważy czy wynajmowanie pojazdów wyposażonych w odbiorniki radiowe oznacza, że wynajmujący wspomniane pojazdy jest użytkownikiem dokonującym publicznego udostępniania w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29[1] i art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115[2].

Geneza zagadnienia

Rozpatrywaną obecnie przez Trybunał sprawę zapoczątkowały dwa spory, prowadzone przed szwedzkimi sądami. W pierwszym z nich szwedzka organizacja zarządzania prawami kompozytorów utworów muzycznych i ich wydawców (Föreningen Svenska Tonsättares Internationella Musikbyrå, dalej: „Stim”) wytoczyła powództwo przeciwko Fleetmanager Sweden AB (dalej: „Fleetmanager”) – spółce zajmującej się krótkoterminowym najmem samochodów. Stim domagała się zasądzenia od Fleetmanager na swoją rzecz kwoty 369.450 koron szwedzkich tytułem publicznego udostępniania utworów muzycznych bez zgody Stim, poprzez dostarczanie najemcom pojazdów wyposażonych w odbiorniki radiowe.

Drugi spór, z powództwa Nordisk Biluthyrning AB (dalej: „NB”) – spółki zajmującej się krótkoterminowym najmem samochodów – przeciwko szwedzkiej organizacji zarządzania zbiorowego prawami pokrewnymi artystów i wykonawców (Svenska artisters och musikers intresseorganisation ek. För, dalej: SAMI”) dotyczył stwierdzenia przez Szwedzki Sąd ds. własności intelektualnej i gospodarczych  (Patent – och marknadsdomstolen), że NB nie jest zobowiązana do wypłaty na rzecz SAMI wynagrodzenia za korzystanie z fonogramów w okresie od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2016 r.

Finalnie, obie sprawy trafiły do Sądu Najwyższego w Szwecji, który postanowił zawiesić postępowanie i zadać Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej dwa pytania prejudycjalne:

1)  Czy wynajmowanie pojazdów wyposażonych standardowo w odbiorniki radiowe oznacza, że wynajmujący wspomniane pojazdy jest użytkownikiem dokonującym publicznego udostępniania w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 i art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115?

2)  Jakie znaczenie mają potencjalnie rozmiar działalności obejmującej wynajmowanie pojazdów i czas trwania najmu?”

Opinia Rzecznika Generalnego TSUE

W przedmiotowej sprawie (sygn. akt C-753/18) rzecznik generalny TSUE Maciej Szpunar wydał w dniu 15 stycznia 2020 r. opinię[3], w której przytoczył kilka orzeczeń Trybunału fundamentalnych dla zagadnienia publicznego udostępnienia utworów. Rzecznik przywołał między innymi orzeczenia SGAE przeciwko Rafael Hoteles SA (sygn. akt C-306/05) oraz Phonographic Performance przeciwko Irlandii (sygn. akt C-162/10). W pierwszym z wymieniony orzeczeń Trybunał badał czy dostarczanie odbiorników telewizyjnych w pokojach hotelowych stanowi publiczne udostępnianie utworów chronionych, natomiast w drugim z nich czy wyposażenie pokojów hotelowych w odtwarzacze płyt kompaktowych oraz same płyty stanowi publiczne udostępnianie.

W obu tych sprawach Trybunał wskazał, że istotnym jest rozróżnienie pomiędzy „publicznym udostępnianiem” a „dostarczaniem urządzeń technicznych”. Czynność polegająca na publicznym udostępnianiu powinna być oparta na „bezpośrednim działaniu w odniesieniu do zawartości udostępnienia, który to element Trybunał odróżnia od dostarczania urządzeń. Zatem to nie fakt zainstalowania odbiorników telewizyjnych w pokojach hotelowych, ale przekaz sygnału stanowi czynność udostępnienia”. Do podobnych wniosków Trybunał doszedł stwierdzając, że zaopatrzenie pokojów hotelowych w odtwarzacze CD nie stanowi jeszcze „publicznego udostępnienia”. Korzystanie z chronionych utworów jest możliwie dopiero po dokonaniu dwóch czynności – równoczesnego dostarczenia zarówno odtwarzaczy CD, jak i płyt CD zawierających utwory chronione.

Z powyższego, rzecznik wyciąga wniosek, że przedsiębiorstwa wynajmujące pojazdy nie podejmują żadnego działania, które dotyczyłoby bezpośrednio utworów lub fonogramów nadawanych drogą radiową, a spółki Fleetmanager oraz NB ograniczają się do dostarczania klientom pojazdów wyposażonych przez ich producentów w odbiorniki radiowe. Wskazuje on również, że w zakresie działalności spółek publiczne udostępnienie dokonywane jest jedynie przez nadawców radiowych.

W omawianej opinii, pomimo udzielenia negatywnej odpowiedzi na pierwsze pytanie prejudycjalne, z ostrożności rzecznik generalny wypowiedział się również co do drugiego pytania skupiającego się wokół relacji pomiędzy rozmiarem prowadzonej działalności obejmującej wynajmowanie pojazdów oraz okresami najmu a wynagrodzeniem, które potencjalnie należy się organizacjom zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi.

Po pierwsze, rzecznik wskazuje, że publiczność, do której jest kierowane udostępnienie powinna składać się z potencjalnie nieokreślonej, ale znacznej liczby osób. Osoby te nie muszą być odbiorcami utworów jednocześnie, dostęp do tych utworów może następować kolejno po sobie, co ma miejsce w przypadku najmu samochodów.

Po drugie, zgodnie z twierdzeniem skarżących pojazd wynajmowany krótkoterminowo (zgodnie z definicją – nie przekraczając 29 dni) stanowi przestrzeń publiczną, a zatem umieszczenie w tym pojeździe odbiornika radiowego stanowi publiczne udostępnienie. Jednak również kwestia publicznego lub prywatnego charakteru przestrzeni stanowiła już przedmiot rozważań Trybunału. Nie ma wątpliwości, że charakter przestrzeni nie ma wpływu na ocenę istnienia publicznego udostępnienia, w przeciwnym razie prawo to byłoby pozbawione istoty.

Konkluzje

Podsumowując, zdaniem rzecznika generalnego TSUE dostarczanie odbiorników radiowych oraz odtwarzaczy płyt kompaktowych w ramach działalności polegającej na krótkoterminowym najmie samochodów nie stanowi „publicznego udostępnienia” utworów chronionych w rozumieniu przepisów art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE oraz art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115/WE. Kończąc powyższe, należy mieć na uwadze, że nie jest to jeszcze stanowisko samego Trybunału, a rzecznika generalnego. Warto jednak zauważyć, że statystycznie w znakomitej większości przypadków Trybunał przychyla się do jego opinii.

[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32001L0029

[2] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32006L0115

[3] http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=222261&pageIndex=0&doclang=pl&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=3506525