Charakter ZASI

Formuła zarządzającego alternatywną spółką inwestycyjną („ASI”) tworzy obecnie najprostsze ramy dla profesjonalnych podmiotów prowadzących działalność inwestycyjną na rzecz innych osób (np. w segmencie funduszy venture capital).

Zarządzanie spółkami prowadzącymi działalność inwestycyjną na rzecz wielu inwestorów zgodnie z określoną polityką jest działalnością regulowaną przez ustawę z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 95, „UFIZAFI”). Może ona być wykonywana wyłącznie albo na podstawie zezwolenia wydawanego przez Komisję Nadzoru Finansowego, albo – przy mniejszej skali działalności – na podstawie wpisu do rejestru. Zarządzanie takimi spółkami bez zezwolenia albo wpisu do rejestru grozi odpowiedzialnością karną i grzywną do 5 milionów złotych.

Wskazana działalność polega (jak wskazuje sama nazwa) na zarządzaniu alternatywnymi spółkami inwestycyjnymi, czyli alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi działającymi w formie prawnej spółek prawa handlowego. Spółki takie służą do prowadzenia działalności inwestycyjnej w imieniu wielu inwestorów w oparciu o założenia określone w polityce inwestycyjnej.

Zarządzający ASI, poza rozróżnieniem według podstawy ich działalności (zezwolenie albo rejestr) dzielą się na dwa rodzaje: wewnętrznie zarządzających ASI i zewnętrznie zarządzających ASI, zaś rozróżnienie to jest związane z formą spółek, którymi zarządzają. Alternatywne spółki inwestycyjne mogą mieć formę wyłącznie:

• spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej albo spółki europejskiej. W takim wypadku zarządzający ASI i alternatywna spółka inwestycyjna to jeden i ten sam podmiot, zaś zarządzający ASI może zarządzać tylko „samym sobą” jako wewnętrznie zarządzający ASI, albo
• spółki komandytowej albo spółki komandytowo-akcyjnej, w których jedynym komplementariuszem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna albo spółka europejska. W takim wypadku zarządzający ASI i alternatywna spółka inwestycyjna to różne podmioty, przy czym zewnętrznie zarządzający ASI jest zawsze jedynym komplementariuszem alternatywnej spółki inwestycyjnej.

Działalność zarządzającego ASI przypomina – w uproszczonej prawnie formie – działalność towarzystwa funduszy inwestycyjnych, zaś alternatywna spółka inwestycyjna jest postacią tzw. alternatywnego funduszu inwestycyjnego. W przypadku działalności w oparciu o zezwolenie wiele wymogów działalności zarządzającego ASI jest zbliżona do działalności towarzystwa (np. konieczność ustanowienia dla ASI depozytariusza, istnienie szczegółowych wymogów dla kompetencji członków zarządu). W przypadku działalności zarządzającego ASI prowadzonej na podstawie wpisu do rejestru zasadniczo ogranicza się ona do obowiązków raportowych względem Komisji Nadzoru Finansowego.

ZASI a inwestorzy

Ograniczony nadzór państwa nad zarządzającymi ASI powoduje, że zarządzający ASI mogą współpracować przede wszystkim z klientami profesjonalnymi (inwestorami instytucjonalnymi). W przypadku innych klientów konieczne jest albo przeprowadzenie przez zarządzającego ASI oferty publicznej praw uczestnictwa w ASI albo pozytywna ocena – na wniosek zainteresowanego i po weryfikacji jego wiedzy, doświadczenia oraz oceny ryzyka – konkretnej osoby jako klienta profesjonalnego.

W przypadku zarządzających ASI działających na podstawie zezwolenia, UFIZAFI przewiduje wymóg działalności „w sposób rzetelny i profesjonalny, z zachowaniem należytej staranności i zgodnie z zasadami uczciwego obrotu, a także w najlepiej pojętym interesie zarządzanych alternatywnych spółek inwestycyjnych i ich inwestorów, a także w celu zapewnienia stabilności i bezpieczeństwa rynku finansowego.” Choć wskazane wymogi nie mają zastosowania do zarządzających ASI działających na podstawie wpisu do rejestru, to inwestorzy mogą dochodzić odpowiedzialności osób zarządzających ASI na zasadach ogólnych, w tym określonych w kodeksie spółek handlowych.

Co istotne – uwagę potencjalnych inwestorów na brak szczególnej ochrony, w tym ze strony organów publicznych zwraca Komisja Nadzoru Finansowego: „każda tego rodzaju inwestycja powinna być poprzedzona gruntowną analizą efektywności planowanej inwestycji z uwzględnieniem przesłanek natury prawnej i ekonomicznej, mając zarazem na uwadze ograniczony zakres nadzoru sprawowanego przez Komisję nad zarządzającymi alternatywnymi spółkami inwestycyjnymi wpisanymi do rejestru zarządzających ASI” (Stanowisko Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie zasad sprawowania nadzoru nad zarządzającymi ASI wpisanymi do rejestru zarządzających ASI” z dnia 2 sierpnia 2018 r.).