Tajemnice przedsiębiorstwa z powodzeniem mogą stanowić kluczowe aktywa wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej. Historia zna liczne przypadki, w których niejawne dla innych konkurentów informacje budują wartość przedsiębiorstwa oraz jego pozycję rynkową; tytułem przykładu można wskazać chociażby na skład panierki stosowanej przez KFC, czy też sekretną formułę na Coca-Colę.

Jednak do tego, by jakakolwiek informacja mogła stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa, a przez to mogła cieszyć się ochroną prawną, niezbędne jest spełnienie przesłanek przewidzianych w przepisach ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji[1]. Najważniejszą z nich jest zapewnienie poufności informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa.

Wymagane jest nie tylko, by informacja jako taka nie była znana konkurentom, ale również by jej dysponent odpowiednio dbał o to, by taka informacja pozostała tajemnicą. Od dysponenta tajemnicy oczekuje się, by podjął pewne działania w celu utrzymania jej poufności. Sankcją za brak podejmowania owych działań może być nawet odmówienie przez sądy udzielenia ochrony prawnej w stosunku do takich informacji, a w konsekwencji wejście informacji do domeny publicznej i dopuszczenie do wykorzystywania ich przez wszystkich uczestników rynku.

Ustawodawca nie wyjaśnia jednak co dokładnie powinien czynić przedsiębiorca chroniący swoje tajemnice, by sprostać przesłance podjęcia działań w celu utrzymania informacji w poufności.

W stanie prawnym obowiązującym do września 2018 r. ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji stanowiła, że środki podjęte do ochrony informacji poufnych mają być „niezbędne”. Wykładnia tego zwrotu doprowadziła do przyjęcia raczej niskiego standardu staranności stawianego przed podmiotami chroniącymi tajemnice przedsiębiorstwa. Znalazło to swój ślad w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który liberalnie podchodził do ochrony tajemnic przez samych zainteresowanych dysponentów informacji. Wskazywano, że działania przedsiębiorcy powinny zmierzać do osiągnięcia takiego stanu, w którym osoby trzecie chcąc zapoznać się z treścią informacji muszą doprowadzić do wyeliminowania mechanizmów zabezpieczających przed niekontrolowanym wypływem danych[2]. Sądy nie wartościowały jednak w żaden sposób skali takich środków, które powinny być przyjęte dla ochrony tajemnic przedsiębiorstwa. Wskazywano wręcz, że wystarczy, by przedsiębiorca podjął działania zmierzające do wyeliminowania możliwości dotarcia informacji do osób trzecich w normalnym toku zdarzeń, bez konieczności podejmowania szczególnych starań[3].

We wrześniu 2018 r. przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji regulujące kwestie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa uległy istotnej zmianie. Zmiana ta podyktowana była implementacją do naszego porządku prawnego unijnej dyrektywy dotyczącej ochrony niejawnych informacji handlowych.

Na skutek nowelizacji przepisów ustawodawca doprecyzował, że działania podejmowane w celu zachowania poufności tajemnicy przedsiębiorstwa mają być dokonywane „przy zachowaniu należytej staranności”. Przepisy w dotychczasowym brzmieniu nie zawierały tego dookreślenia, wskazując, że działania mają być „niezbędne”.  Pojawia się przy tym pytanie, czy zmiana ta ma jakieś znaczenie normatywne dla oceny standardu działań podejmowanych przez dysponentów tajemnic.

Wyjaśnień w tym zakresie nie dostarcza prawodawca unijny. W motywie 23 dyrektywy o ochronie niejawnych informacji handlowych wskazano, że od prawowitych posiadaczy tajemnic przedsiębiorstwa oczekuje się spełnienia obowiązku dochowania należytej staranności w odniesieniu do zachowania poufności ich cennych tajemnic przedsiębiorstwa. Nie wyjaśniono jednak szerzej do przejawów dochowania takiego standardu. Definicja tajemnicy przedsiębiorstwa przyjęta w dyrektywie zakłada zaś, że działania dla utrzymania jej w tajemnicy mają być „rozsądne, w danych okolicznościach”.

O znaczeniu komentowanej zmiany przepisów na ocenę standardu ochrony tajemnic przedsiębiorstwa rozstrzygnie ostatecznie orzecznictwo. W doktrynie pojawiają się natomiast głosy, że ta zmiana nie doprowadzi do modyfikacji spojrzenia na oczekiwane standardy ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa[4]. Sugeruje się więc, że wystarczające będą takie same działania, które w poprzednim stanie prawnym uznawane były za „niezbędne”, a więc w istocie takie spełniające minimalny standard staranności.

Możliwe jest jednak, że na skutek nowelizacji przepisów dojdzie do uznania przez sądy, że ocena, czy w stosunku do danej informacji podjęto działania ochronne przy zachowaniu należytej staranności, będzie wymagała zindywidualizowanego podejścia.

Czynnikami, które mogłyby wpływać na ocenę podjętych działań są właściwości samego dysponenta tajemnicy: złożoność jego struktury organizacyjnej, czy skala prowadzonej działalności. Z drugiej strony na ocenę stosowności działań może też mieć wpływ charakter chronionej informacji: rodzaj informacji, sposób utrwalenia (albo jego brak), czy też znaczenie informacji dla zainteresowanego przedsiębiorcy. Analiza dochowania należytej staranności w ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa powinna opierać się na proporcjonalności przyjętych środków do opisanych czynników. Takie zrównoważone podejście będzie w stanie zapewnić, by podjęte środki ochronne były „rozsądne, w danych okolicznościach”.

Warto przy tym zaznaczyć, że na znaczenie takich czynników wskazywano już w doktrynie na gruncie poprzedniego stanu prawnego, jednakże wykładnia pojęcia „niezbędności” prowadziła sądy raczej do przyjęcia minimalnego standardu ochrony, niż do zagłębiania się w analizę poziomu zabezpieczeń informacji stosowanych przez konkretnego przedsiębiorcę w odniesieniu do konkretnego rodzaju informacji.

Biorąc pod uwagę zmianę regulacji prawnych odnoszących się do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa zasadnym wydaje się przyjęcie ostrożnościowego podejścia i dokonanie gruntownej analizy stosowności środków podejmowanych w celu ochrony poufnych informacji. W szczególności warto jest zwrócić uwagę, by przyjęte w przedsiębiorstwie środki ochrony były proporcjonalne do charakteru przedsiębiorstwa oraz znaczenia informacji dla jego działalności.

Konkretny rodzaj przyjętych środków ochronnych jest ściśle uzależniony od realiów konkretnego przedsiębiorstwa oraz cech chronionej informacji. W praktyce spotyka się dwojakiego rodzaju środki ochrony: środki prawne oraz środki faktyczne. Wydaje się, że w optymalnej sytuacji obydwa rodzaje środków powinny być stosowane równolegle. W szczególności nie do przecenienia są środki o charakterze faktycznym, skutecznie uniemożliwiające osobom nieuprawnionym uzyskanie dostępu do tajemnic przedsiębiorstwa.

Tytułem przykładu można wskazać kilka najbardziej typowych środków ochrony tajemnic przedsiębiorstwa.

Środkami prawnymi będą wszelkiego rodzaju czynności prawne podejmowane przez dysponenta tajemnicy, a odnoszące się do ograniczenia możliwości wykorzystywania ich przez te osoby, które się zetkną z tajemnicami:

• umowy o zachowaniu poufności,
• umowy o zakazie konkurencji,
• akty wewnętrzne funkcjonujące w przedsiębiorstwie (np. regulaminy postępowania z informacjami poufnymi).

Środki faktyczne to z kolei wszelkie działania o charakterze technicznym, które są w stanie ograniczyć osobom niepowołanym dostęp do informacji, niezależnie od podjętych środków prawnych:

• przechowywanie dokumentów w wydzielonych pomieszczeniach,
• stosowanie systemów umożliwiających dostęp do wybranych pomieszczeń wyłącznie uprawnionej grupie pracowników,
• zabezpieczenie nośników informacji przechowywanych w formie cyfrowej, zabezpieczenie i ograniczenie uprawnień dostępu do dysków sieciowych przedsiębiorstwa,
• stosowanie regularnie zmienianych haseł do komputerów,
• uniemożliwienie zgrywania informacji z służbowych komputerów na nośniki prywatne,
• oznaczanie dokumentów w sposób wskazujący na poufność treści.

Stosowanie zestawu środków odpowiednio dobranych do sytuacji konkretnego przedsiębiorcy umożliwi po pierwsze rzeczywiste utrzymanie informacji w poufności, a ponadto będzie kluczowe przy wykazywaniu zachowania „należytej staranności” dochowanej w celu ochrony, zwłaszcza w sytuacji ewentualnego sporu związanego z naruszeniem tajemnicy przedsiębiorstwa.

[1] Art. 11 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. 2018 poz. 419).

[2] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2001 r., I CKN 1159/00.

[3] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r., IV CKN 211/01.

[4] S. Sołtysiński, S. Gogulski [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. Janusza Szwaji, Wyd. 5, Warszawa 2019.