W dniu 31 maja 2021 r. opublikowany został projekt Rozporządzenia Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie wykazu krajowych stanowisk i funkcji publicznych będących eksponowanymi stanowiskami politycznymi („Projekt”). Wejście w życie Projektu planowane jest na dzień 31 października 2021 r., tj. w dniu wejścia w życie istotnej części przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu („Ustawa AML”) w brzmieniu nadanym najnowszą nowelizacją.

Kim jest PEP?

Obecnie Ustawa AML w ramach art. 2 ust. 2 pkt 11, który definiuje osoby zajmujące eksponowane stanowisko polityczne (PEP), zawiera ogólne wyliczenie kategorii PEP, nie przypisując przy tym konkretnej funkcji lub stanowiska, który kwalifikuje do przyznania statusu PEP (przykładowo Ustawa AML posługuje się zwrotem „inne osoby zajmujące stanowiska publiczne lub pełniące funkcje publiczne w organach państwa”, „wyższy oficer sił zbrojnych”). V Dyrektywa AML, a za nią znowelizowana Ustawa AML, mocno modyfikuje niniejszą definicję poprzez wprowadzenie wymogu sporządzenia przez państwa członkowskie wykazu PEP zgodnie z krajowymi przepisami (tzw. „krajowe PEP”), czego przejawem jest Projekt.

Status PEP wiąże się zajmowaniem znaczącego stanowiska publicznego związanego z funkcjonowaniem państwa (lit. a-g, i oraz j w art. 2 ust. 2 pkt 11 Ustawy AML) oraz organizacji międzynarodowych (lit. h w art. 2 ust. 2 pkt 11 Ustawy AML). Zadaniem Projektu jest ustalenie wiążącej listy PEP zidentyfikowanych w ramach polskiej struktury stanowisk i funkcji (tzw. krajowych PEP). Projekt mocno ingeruje w aktualną definicję PEP zawartą na gruncie wyżej przytaczanej Ustawy AML, mocno konkretyzując ją poprzez wprowadzenie wykazu ponad 200 funkcji i stanowisk na szczeblu krajowym lub międzynarodowym, których zidentyfikowanie powinno wiązać się z podwyższeniem ryzyka z tytułu zidentyfikowania podmiotu o statusie PEP.

Jakie są obowiązki instytucji obowiązanej w stosunku do PEP?

Projekt aktualizuje obowiązki instytucji obowiązanej związane z identyfikacją PEP, członka rodziny PEP oraz osoby uznanej jako bliski współpracownik PEP. Klient o statusie PEP wymaga specjalnego podejścia ze strony instytucji obowiązanej. W przypadku bowiem, gdy instytucja obowiązana zidentyfikuje klienta jako osobę o statusie PEP (a także członka rodziny PEP oraz osobę znaną jako bliski współpracownik PEP), to instytucja obowiązana kwalifikuje stosunki gospodarcze z tą osobą jako charakteryzujące się podwyższonym ryzykiem, z czym wiąże się stosowanie wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego, oraz równocześnie musi zastosować specjalne środki bezpieczeństwa finansowego dedykowane dla PEP:

• • uzyskać akceptację kadry kierowniczej wyższego szczebla na nawiązanie lub kontynuację stosunków gospodarczych z osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne;
  • stosować odpowiednie środki w celu ustalenia źródła majątku klienta i źródła pochodzenia wartości majątkowych pozostających w dyspozycji klienta w ramach stosunków gospodarczych lub transakcji,
  • zintensyfikować bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych klienta.

Wykaz krajowych PEP

Wykaz krajowych PEP określony w Projekcie jest zdecydowanie szeroki – na liście ujęto ponad 250 krajowych stanowisk publicznych, z którymi łączy się status PEP. Wykaz został sporządzony zgodnie z kategoriami PEP, o których mowa w art. 2 ust. 2 pkt 11 Ustawy AML – i tak, np. pkt 1-6 wykazu dotyczy stanowisk odpowiadających lit. a powołanego przepisu Ustawy AML, pkt 7-9 lit. b itd.

Instytucje obowiązane będą musiały uwzględnić ten wykaz w ramach wewnętrznych regulacji związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Niezbędne będzie również dostosowanie wewnętrznych wykazów PEP (stworzonych na potrzeby stosowania przepisów Ustawy AML w ramach danej instytucji) do wykazu zawartego w Projekcie, aby żaden PEP ujęty w Projekcie nie pozostał niezidentyfikowany przez instytucję obowiązaną po wejściu w życie Projektu.

Przykłady krajowych PEP

Wśród funkcji ujętych w wykazie znajdują się np.:

• • poseł do Parlamentu Europejskiego,
  • członkowie zarządu i rady nadzorczej spółki z udziałem Skarbu Państwa, w której ponad 50% akcji lub udziałów należy do Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych,
  • dyrektor generalny urzędu naczelnego, urzędu centralnego i urzędu wojewódzkiego,
  • wójt, burmistrz, prezydent miasta oraz ich zastępcy,
  • członkowie zarządu powiatu lub województwa (oraz starosta powiatu, marszałek województwa),
  • dyrektor izby administracji skarbowej oraz jego zastępca,
  • wyspecjalizowane organy państwowe o krajowej skali działalności – np. Szef Agencji Wywiadu, Prezes Biura ds. Substancji Chemicznych, członek Rady Mediów Narodowych, Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, Główny Geodeta Kraju, Komendant Główny Policji – oraz ich zastępcy.

Znaczenie wykazu PEP dla instytucji obowiązanych

Wejście w życie Projektu oznaczać będzie zwiększony nakład pracy po stronie instytucji obowiązanych. Instytucje obowiązane nie tylko będą musiały dokładnie analizować opublikowany wykaz PEP pod kątem tego, czy nowi klienci albo ich beneficjenci rzeczywiści nie posiadają statusu PEP. Niezbędne będzie również przeanalizowanie dokumentacji wewnętrznej i jej uzgodnienie z oficjalnym wykazem PEP w Projekcie. Ponadto instytucje obowiązane będą musiały przeprowadzić analizę całej swojej bazy klientów pod kątem tego, czy klienci (beneficjenci rzeczywiści) nie są osobami ujętymi w wykazie PEP – odnośnie stanowisk, które zostały wskazane w wykazie z Projektu, a których instytucja obowiązana nie uwzględniła w wewnętrznej liście stanowisk PEP (albo odnośnie wszystkich stanowisk, jeśli wewnętrzny wykaz nie został utworzony).

Zintensyfikowany zostanie również nakład wykonywanych zadań ze względu na szerokość wykazu PEP – instytucje obowiązane częściej będą identyfikowały klienta lub beneficjenta rzeczywistego jako osobę o statusie PEP, a zatem częściej rozpoznawać będą również osoby znane jako współpracownicy PEP oraz członkowie rodziny PEP. W powiązaniu z koniecznością stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa oraz specjalnych środków bezpieczeństwa dedykowanych dla PEP, wiązać się to będzie z niezbędną intensyfikacją działań instytucji obowiązanych w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, a także ze zwiększeniem liczby etatów związanych z tym obszarem albo poszerzeniem doradztwa prawnego w tym obszarze.