Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, mandat członka zarządu wygasa zasadniczo z dniem „odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego sprawozdanie finansowe” za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji. Czy do wygaśnięcia mandatu konieczne jest zatem podjęcie uchwały „pozytywnej” tj. zatwierdzającej sprawozdanie finansowe, czy wystarczający jest sam fakt odbycia zgromadzenia wspólników w tym przedmiocie?
Zarówno w literaturze[1], jak i praktyce obrotu gospodarczego pojawiają się poglądy, że dla wygaśnięcia mandatu członka zarządu konieczne jest podjęcie uchwały zatwierdzającej sprawozdanie finansowe. Dominującą część przedstawicieli doktryny słusznie wskazuje jednak, że do wygaśnięcia mandatu członka zarządu (w okolicznościach określonych w art. 202 § 2 k.s.h.) prowadzi sama okoliczność odbycia zgromadzenia wspólników, na którym ma być podejmowana uchwała w przedmiocie zatwierdzenia sprawozdania finansowego i podjęcie głosowania nad tym punktem porządku obrad, który przewiduje rozstrzygnięcie w sprawie tego sprawozdania. Uchwała ta może mieć charakter zarówno „pozytywny” (uchwała uzyskała wymaganą większość do zatwierdzenia sprawozdania finansowego), jak i charakter „negatywny” (uchwała w sprawie zatwierdzeniu sprawozdania finansowego nie uzyskała większości wymaganej do jego zatwierdzenia). Rozróżnienie uchwał na pozytywne i negatywne zostało zaaprobowane i obszernie uzasadnione przez Sąd Najwyższy w wyr. z 03.06.2015 r. (V CSK 592/14).
W literaturze zauważa się trafnie, że w art. 202 § 1 i 2 k.s.h. mowa jest o zgromadzeniu „zatwierdzającym” sprawozdanie finansowe, nie zaś o zgromadzeniu, które sprawozdanie to „zatwierdziło”[2]. W konsekwencji zdarzeniem, które powoduje wygaśnięcie mandatu członka zarządu jest samo odbycie zgromadzenia wspólników i podjęcie uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, bez względu na jej rozstrzygnięcie. Może się okazać, że zgromadzenie wspólników będzie mieć zastrzeżenia do przygotowanego przez zarząd sprawozdania finansowego – wówczas nie zostanie podjęta uchwała zatwierdzająca. Artykuł 202 § 1 k.s.h. skutek w postaci wygaśnięcia mandatu wiąże więc nie z podjęciem określonej pozytywnej uchwały, lecz z „dniem odbycia zgromadzenia wspólników”. Sformułowanie „zatwierdzającym sprawozdanie finansowe” oznacza tylko tyle, że jest to zwyczajne zgromadzenie wspólników zwoływane rokrocznie w celu rozpatrzenia sprawozdania finansowego przedstawionego przez zarząd.
Również w orzecznictwie wskazuje się, że warunkiem niezbędnym do wygaśnięcia mandatu członka zarządu jest odbycie się zgromadzenia wspólników, którego przedmiotem jest zatwierdzenie sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy. Jedynie w sytuacji, w której takie zgromadzenie w ogóle się nie odbyło, skutek w postaci wygaśnięcia mandatu nie nastąpi (por. wyr. SA w Katowicach z 3.6.2015 r.; I ACa 57/15; uchw. SN z 21.7.2010 r.; III CZP 23/10).
Tożsame z zaprezentowanym powyżej stanowiskiem prezentowane jest również w literaturze na gruncie art. 369 § 4 k.s.h. regulującym spółkę akcyjną (zawierającym analogiczną do art. 202 § 1 k.s.h. treść). Wskazuje się, że mandat wygasa z końcem dnia, w którym rozpatrywana była kwestia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy[3]. Dla wywołania skutku przewidzianego w art. 202 § 1 k.s.h. konieczne i wystarczające zarazem jest zatem przeprowadzenie dyskusji nad tym punktem porządku obrad, który dotyczy zatwierdzenia sprawozdania finansowego i poddanie tej sprawy pod głosowanie.
Wskazany pogląd wspiera również niewątpliwie wykładnia celowościowa omawianych przepisów. Podjęcie uchwały negatywnej i brak zatwierdzenia sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy np. z tej przyczyny, że udziałowcy mają zastrzeżenia co do jego treści, trudno uznać za uzasadnioną przyczynę przedłużenia mandatu członka zarządu. Jak słusznie podnosi się w literaturze, przyczyną odmowy mogą być zastrzeżenia wobec zarządców i sposobu prowadzenia przez nich rachunkowości spółki, co tym bardziej podważa zasadność tezy o domniemanej woli wspólników dalszego trwania mandatów członków zarządu[4]. Odmienny pogląd utrudniałby również wdrożenie zaplanowanej uprzednio sukcesji w zarządzie, także w związku z powstałymi nieprawidłowościami księgowymi[5].
Reasumując uznać należy, że z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, na którym podejmowana zostaje uchwała w przedmiocie zatwierdzenia sprawozdania finansowego, z mocy prawa następuje skutek w postaci wygaśnięcia mandatu członka zarządu powołanego do pełnienia tej funkcji, zgodnie z treścią art. 202 k.s.h.
[1] A. Szumański [w:] Kodeks spółek handlowych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz do artykułów 151-300. Tom II, komentarz do art. 202, Warszawa 2014, Nb. 21.
[2] R. Pabis [w:] J. Bieniak et.al, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2015, komentarz do art. 202; podobnie: A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 2014, komentarz do art. 202.
[3] A. Opalski [w:] Kodeks spółek handlowych. Tom III A. Spółka akcyjna. Komentarz do art. 301-392, Warszawa 2016, komentarz od art. 369.
[4] Tamże.
[5] Por. również S. Sołtysiński [w:] System Prawa Prywatnego. Tom 17B. Prawo spółek kapitałowych, Warszawa 2010, s. 488.
